روغن موتور یکی از مهم‌ترین عوامل در عملکرد و طول عمر موتورهای درون سوز و خارج‌سوز است. این ماده ارزشمند که در اصطلاح فنی به آن روان کننده موتور گفته می‌شود، تعداد زیادی از ویژگی‌ها و خواص حیاتی دارد که نقش اساسی در عملکرد بهینه موتور ایفا می‌کند. از انجایی که در حین عملکرد موتور اصطحکاک زیاد و در نتیجه آن گرما تولید می‌شود،و طی این فرایند ممکن است اسیب جدی به قطعات وارد شود روغن موتور خودرو نقش مهمی ایفا می‌کند.
وظیفه روغن در موتور خودرو چیست؟
به طور کلی، وظیفه اصلی روغن موتور ایجاد لایه‌ای میان قطعات متحرک، حفاظت از آنها، انتقال حرارت، و کاهش اصطکاک و سایش است. این وظایف باعث حفظ عملکرد بهینه موتور، افزایش عمر مفید آن، و کاهش نیاز به تعمیرات و نگهداری گران‌قیمت می‌شود.
روانکاری حفاظت از قطعات متحرک:
یکی از وظایف اصلی روغن موتور، روانکاری و کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک موتور است. هنگامی که قطعات متحرک همچون پیستون‌ها، سوزن‌ها، میله‌ها و شافت‌ها درون موتور حرکت می‌کنند، روغن با تشکیل یک لایه نازک بین این قطعات، اصطکاک را کاهش داده و از سایش آنها جلوگیری می‌کند. این وظیفه باعث کاهش خرابی‌های زودرس قطعات و افزایش عمر موتورخودرو می‌شود.
خنک‌کاری:
خنک‌کاری قطعات موتورخودرو یکی دیگر از وظایف مهم روغن موتور است. در طول عملکرد موتور، به دلیل احتراق سوخت ، حرارت زیادی تولید می‌شود. روغن موتور با جذب حرارت از قطعات داغ موتور و انتقال آن به مخزن خنک‌تر، موتور را از افزایش دما و خرابی‌های حاصل از آن محافظت می‌کند.
جلوگیری از زنگ‌زدگی و خوردگی:
روغن موتور معمولاً حاوی مواد افزودنی مختلفی است که در جلوگیری از زنگ‌زدگی و خوردگی قطعات موتور مؤثر هستند. این مواد افزودنی می‌توانند به کاهش تأثیر آب، اکسیژن، و ذرات جامد در روغن کمک کنند و از خرابی زودرس موتور جلوگیری کنند.
خواص و ویژگی‌های روغن موتور:
حال که از اهمیت روغن موتور خودرو آگاه شدید بهتر است بدانید که روغن موتور می‌تواند خصوصیات مختلفی داشته باشد که در عملکرد و کارایی موتور بسیار تأثیرگذار هستندو اگر آنها را بشناسید می‌توانید کارایی روغن و کارکرد موتور خودرو خود را بهینه کنید.
1- ویسکوزیته روغن موتور خودرو :
ویسکوزیته یا زیست‌پذیری روغن، میزان مقاومت روغن در مقابل جریان
و جذب نیروهای برشی را نشان می‌دهد. روغن موتور باید ویسکوزیته مناسبی داشته باشد تا بتواند در شرایط دمایی مختلف به خوبی کار کند.
منظور از ویسکوزیته چیست؟
ویسکوزیته به ویژگی یا میزان زیاد یا کم بودن جریان روانی یک مایع یا سیال اطلاق می‌شود. به عبارت دیگر، ویسکوزیته نشان‌دهنده میزان مقاومت مایع در برابر تغییر شکل و جریان است. میزان ویسکوزیته می‌تواند از مایع‌های غلیظ تا مایع‌های بسیار رقیق متفاوت باشد.
میزان ویسکوزیته روغن موتور می‌تواند تأثیر مستقیمی بر عملکرد موتور داشته باشد. در اینجا چند نکته در مورد ویسکوزیته روغن موتور مطرح می‌شود:
ویسکوزیته موتور در دماهای مختلف می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال، روغن موتور در دماهای پایین (مانند زمان شروع سرد) باید به خوبی روان شود تا به سرعت به قطعات موتور برسد و موتور را به خوبی محافظت کند.
یا در دماهای بالا، مثلاً هنگامی که موتور داغ می‌شود، روغن موتور باید پایداری
حرارتی داشته باشد و قابلیت کارکرد برای مدت زمان طولانی در شرایط حرارتی سخت را داشته باشد.
روغن‌های با کد API “0W-20” و “5W-30” و “10W-40” و غیره نشان از ویس قطعات موتور و بهبود عمر مفید موتور استفاده کرد. انتخاب درست ویسکوزیته روغن موتور باید بر اساس شرایط عملکرد و نیازهای موتور خودرو انجام شود. برای اطلاعات دقیق‌تر و انتخاب روغن موتور مناسب، توصیه می‌شود به دستورالعمل تولیدکننده خودروتان مراجعه کنید.
2- انتقال حرارت:
روغن موتور باید بتواند حرارت را به خوبی جذب کرده و از محل مصرف آن به خارج انتقال دهد تا از افزایش دما و احتمال خرابی موتور جلوگیری شود.
3- پایداری حرارتی:
روغن موتور باید تحت شرایط حرارتی مختلف پایدار باشد و خصوصیت انجام وظایف خود را در این شرایط حفظ کند.
4- مقاومت به اکسیداسیون:
روغن موتور باید تا حد ممکن مقاومت خوبی در برابر اکسیداسیون (تخریب تحت تأثیر اکسیژن) داشته باشد.
5- پایداری پلیمری:
در شرایط حرارتی، روغن موتور باید پایداری کافی داشته باشد تا به شکل طبیعی خود باقی بماند و پلیمرها و رزین‌های زیادی ایجاد نکند که به عملکرد موتور آسیب برساند.
انواع روغن موتور:
روغن موتور‌ها به تفکیک دو معیار اصلی، یعنی نوع پایه (Base oil) و دسته‌بندی API (American Petroleum Institute)، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. برخی از انواع رایج روغن موتور به شرح زیر هستند:
بر اساس نوع پایه:
- روغن موتور مینرال
- روغن‌های معدنی
- روغن‌های سنتتیک
- روغن‌های نیمه سنتتیک
بر اساس دسته‌بندی API
این یک سیستم دسته‌بندی استاندارد برای روغن‌های موتور است که می‌تواند به شما کمک کند تا روغن مناسب را انتخاب کنید:
- الف:
دسته‌بندی API از حروف A تا J به روغن‌های موتور درون سوز اختصاص دارد که هر یک از این دسته‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. به عنوان - API SN: روغن‌های موتور معمولی بنزینی مدل‌های جدید.
- API CJ-4 : روغن‌های موتور دیزلی مدل‌های جدید با سیستم‌های انتشار پس‌هوای بازیافتی (DPF)
- ب:
- دسته‌بندی API برای روغن‌های موتور خارج‌سوز نیز از حروف C تا J استفاده می‌کند. برخی از این دسته‌بندی‌ها عبارتند از:
- API CF: روغن‌های موتور دیزلی بدون توربوشارژر.
- API CJ-4: روغن‌های موتور دیزلی با توربوشارژر و سیستم‌های انتشار پس‌هوای بازیافتی
انواع روغن موتورخودرو و ویژگی های هر کدام:
روغن موتور مینرال (معمولی) :
روغن موتور معمولی یا روغن موتور مینرال (Mineral Motor Oil) نوعی روغن موتور است که از نفت خام استخراج می‌شود و بدون انجام فرآیندهای شیمیایی و مصنوعی تولید می‌شود. این نوع روغن‌ها یکی از قدیمی‌ترین انواع روغن‌های موتور هستند و تا حدود زیادی در بازار همچنان استفاده می‌شوند. ویژگی‌ها و ویژگی‌های روغن موتور مینرال به شرح زیر هستند:
هزینه مقرون به صرفه
این نوع روغن معمولاً ارزان‌تر از روغن‌های سنتتیک و نیمه سنتتیک است.
پایداری به حرارت کمتر
مناطق گرمسیری و یا شرایط سخت حرارتی، ممکن است کارایی کمتری داشته باشند.
دمای پایین
نسبت به روغن‌های سنتتیک و نیمه سنتتیک دمای پایین تری دارد یعنی، هنگامی که خودرو در مناطق سرد و یا از مدت طولانی خاموش بوده، به کندی روان می‌شوند.
کارایی متوسط:
روغن‌های موتور مینرال به طور کلی کارایی متوسطی دارند. آنها معمولاً برای شرایط عملکرد معمول و عادی مناسب هستند، اما ممکن است در شرایط سخت و حرارتی بالا کارایی کمتری داشته باشند.
تعویض منظم:
به علت کارایی متوسط و کمتر پایدار در دماهای بالا، تعویض منظم روغن موتور مینرال اهمیت دارد.
روغن‌های معدنی:
این نوع روغن موتور از نفت خام استخراج می‌شود و به عنوان روغن‌های اولیه بسیار رایج هستند. این روغن‌ها از نظر هزینه مقرون به صرفه‌تر هستند، اما در برخی شرایط عملکرد به علت کمبود خواص ویژه، ممکن است کارایی پایین‌تری داشته باشند.
روغن‌های سنتتیک:
این روغن‌ها به صورت مصنوعی تولید می‌شوند و از مواد شیمیایی پایه مخصوص ساخته می‌شوند. روغن‌های سنتتیک عموماً ویژگی‌های بهتری نسبت به روغن‌های معدنی دارند، از جمله دمای پایین منجر به راحتی روشن شدن موتور در هوای سرد و پایداری در دماهای بالا.
پایداری حرارتی بالا:
این روغن‌ها تا دماهای بالا پایداری خوبی دارند و تحت شرایط حرارتی سخت همچون استفاده در مناطق گرمسیری
دمای پایین چکش:
مثلا هنگامی که خودرو در مناطق سرد و یا از مدت طولانی خاموش بوده، به خوبی روان می‌شوند و به سرعت بر روی قطعات موتور تأثیر می‌گذارند.
دمای پایداری اکسیداسیون بالا:
این نوع روغن موتور مقاومت خوبی در برابر اکسیداسیون (تخریب تحت تأثیر اکسیژن) دارد و به موتور کمک می‌کند تا از خوردگی‌ها و رسوبات ناشی از اکسیداسیون جلوگیری کند.
کاهش اصطکاک و سایش:
اصطکاک و سایش را بهبود می‌بخشند و برای عمر طولانی‌تر موتور مؤثر هستند.
عمر مفید بالا:
به علت کیفیت بالا و ویژگی‌های مثبت، روغن‌های موتور تمام سنتتیک عمر مفید بیشتری نسبت به روغن‌های معدنی دارند.
روغن‌های نیمه سنتتیک:
این نوع روغن موتور، ترکیبی از روغن‌های معدنی و سنتتیک است. با این که هزینه‌های آن نسبت به روغن‌های سنتتیک بالاتر است، اما عملکرد بهتری نسبت به روغن‌های معدنی دارند و می‌توانند در شرایط مختلف عملکرد مناسبی داشته باشند.
دمای پایین:
دماهای پایین، یعنی که خودرو در مناطق سرد و یا از مدت طولانی خاموش بوده، به خوبی روان می‌شوند و به سرعت بر روی قطعات موتور تأثیر می‌گذارند.
پایداری حرارتی:
به دلیل حضور روغن‌های سنتتیک، تحت شرایط حرارتی سخت همچون استفاده در مناطق گرمسیری و پایداری حرارتی بالایی دارند.
مقاومت به اکسیداسیون:
این نوع روغن موتور با تشکیل لایه‌های حفاظتی بین قطعات متحرک، مقاومت خوبی در برابر اکسیداسیون (تخریب تحت تأثیر اکسیژن) دارد و از خوردگی‌ها
کاهش اصطکاک و سایش:
حضور روغن‌های سنتتیک در ترکیب روغن موتور نیمه سنتتیک باعث کاهش اصطکاک و سایش بین قطعات متحرک می‌شود و برای عمر طولانی‌تر موتور مؤثر هستند.
عمر مفید متوسط:
روغن‌های موتور نیمه سنتتیک عمر مفیدی متوسط را دارند که می‌توانند بین روغن‌های معدنی و روغن‌های سنتتیک قرار گیرند.
چطور روغن موتور مناسب خودروی خود راانتخاب کنم؟
انتخاب روغن موتور مناسب برای خودروتان مهم است تا موتور خودرو به خوبی کار کند و از خرابی‌های زودرس جلوگیری شود. برای انتخاب روغن موتور مناسب، مراحل زیر را دنبال کنید:
بررسی دستورالعمل تولیدکننده: ابتدا باید به دستورالعمل تولیدکننده خودرویتان مراجعه کنید. در کتابچه راهنما یا منبع اطلاعات خودرو، معمولاً توصیه‌های مربوط به نوع و ویژگی‌های روغن موتور مناسب برای خودرو آورده شده است.
دسته‌بندی API
هنگام خرید به دسته بندی روغن موتور خود توجه کنید
نوع پایه:
بر اساس نوع پایه روغن موتور (معدنی، نیمه سنتتیک یا تمام سنتتیک)، می‌توانید روغن مناسب را انتخاب کنید. توصیه می‌شود به نیازها و شرایط عملکرد خودروتان توجه کنید.
شرایط عملکرد خودرو:
بررسی شرایط عملکرد خودرویتان مهم است. اگر خودرو در مناطق سرد زندگی می‌کند، روغن موتور با دمای پایین ویژگی مفیدی است. اگر خودرو شما به میزان زیادی در شرایط حرارتی سخت کار می‌کند، روغن موتور با پایداری حرارتی بالا را انتخاب کنید.
تعیین درجه و ویسکوزیته:
روغن‌های موتور درجه‌ها و ویسکوزیته‌های مختلفی دارند که بر اساس نیازها و مشخصات موتور خودروتان باید انتخاب شوند. این موارد نیز در دستورالعمل تولیدکننده خودرو یا کتابچه راهنما آورده شده است.
بررسی مشخصات روغن:
مشخصات روغن موتور، اطلاعات مهمی در مورد ویژگی‌ها و عملکرد آن ارائه می‌دهد. به مشخصات از جمله دمای پایین ، دمای پایداری اکسیداسیون، ویسکوزیته، و کد API توجه کنید.
محصولات معتبر:
از محصولات معتبر و از برندهای شناخته شده استفاده کنید. انتخاب روغن‌های موتور با علامت‌ها و گواهینامه‌های معتبر نیز تضمین می‌کند که روغن کیفیت بالایی دارد.
در نهایت، بهتر است برای انتخاب روغن موتور مناسب، به تعمیرکاران متخصص و فروشندگان روغن مراجعه کنید تا با توجه به شرایط خودرو و نیازهای آن، بهترین روغن را برای آن انتخاب کنید. همچنین، همیشه کارایی روغن‌ها را با توجه به نیازهای خودروتان آزمایش کنید و در صورت لزوم، میزان تعویض منظم روغن را رعایت کنید.
دلایل خراب شدن روغن موتورخودرو:
خراب شدن روغن موتورخودرو می‌تواند به علت چندین عامل مختلف اتفاق بیفتد. این عوامل می‌توانند به صورت داخلی یا خارجی باشند و ممکن است به عملکرد نادرست موتور و کیفیت روغن موتور نیز بستگی داشته باشند. به‌طور کلی، دلایل خراب شدن روغن موتورخودرو عبارت‌اند از:
۱. استفاده بیش از حد:
استفاده بیش از حد و یا تعویض ناکافی روغن موتور می‌تواند باعث کاهش کیفیت روغن و ایجاد آلودگی‌ها در موتور شود.
۲. ترکیب با روغن‌های نامناسب:
ترکیب روغن موتور با روغن‌هایی که با نوع موتور یا سیستم‌های خاص خودرو سازگار نیستند، ممکن است به خرابی روغن و کاهش عمر مفید موتور منجر شود.
۳. اکسیداسیون و تخریب حرارتی:
روغن‌های موتور تحت تأثیر اکسیژن هوا و شرایط حرارتی ممکن است اکسیده شده و تخریب شوند که این موضوع می‌تواند باعث تشکیل رسوبات و کاهش کیفیت روغن شود.
۴. نفوذ آب و حلال‌ها:
ورود آب و حلال‌های مختلف به روغن موتور ممکن است باعث کاهش ویژگی‌های روغن و تخریب آن شود.
۵. آلودگی‌های مختلف:
ورود ذرات مختلف، رسوبات، آلودگی‌های موجود در هوا و محیط و حتی آلودگی‌های ناشی از خود موتور به روغن موتور می‌تواند کیفیت روغن را کاهش داده و باعث خرابی آن شود.
۶. دمای بالا:
استفاده از روغن‌هایی که پایداری حرارتی ندارند و در دماهای بالا اکسیده می‌شوند، می‌تواند باعث کاهش کیفیت روغن و خرابی موتور شود.
۷. آب‌زدگی:
ورود آب به روغن موتور به‌طور مستقیم یا ناشی از ترکیب غلیظی از رطوبت هوا، می‌تواند باعث آب‌زدگی و کاهش کیفیت روغن شود.
برای جلوگیری از خرابی روغن موتور، بهتر است روغن‌های معتبر و با کیفیت با توجه به نیازهای موتور و توصیه‌های تولیدکننده موتور استفاده شود. همچنین، تعویض منظم و به موقع روغن موتور، نظم و نظارت بر کیفیت روغن و پیگیری شرایط عملکرد موتور می‌تواند از خرابی‌های ناشی از روغن موتور جلوگیری کند.
چه زمانی باید روغن موتور را تعویض کنیم؟
زمان تعویض روغن موتور بستگی به چندین عامل دارد، از جمله نوع روغن موتور، نوع و شرایط عملکرد خودرو، مدل و سال ساخت خودرو، توصیه‌های تولیدکننده موتور، و کاربری خودرو. اما به‌طور کلی، میزان کارکرد و زمان تعویض روغن موتور می‌تواند بر اساس موارد زیر تعیین شود:
۱. مدت زمان:
تولیدکننده موتور و خودرو معمولاً یک زمان تعویض روغن موتور توصیه می‌کنند. این معمولاً به صورت مسافتی یا زمانی (مثلاً هر 6 ماه) مشخص می‌شود.
۲. میزان کارکرد:
مدت زمان تعویض روغن موتور بستگی به میزان کارکرد خودرو و تعداد کیلومترهای طی شده با آن دارد. تعویض روغن معمولاً هر 5000 تا 10,000 کیلومتر انجام می‌شود.
۳. شرایط عملکرد:
اگر خودرو شما در شرایط سخت تری مانند بارگذاری سنگین، رانندگی در مناطق گرمسیری یا برای کارهای تجاری استفاده می‌شود، ممکن است نیاز به تعویض روغن موتور متداول‌تر باشد.
۴. نوع روغن موتور:
روغن‌های موتور مینرال (معمولی) معمولاً نیاز به تعویض مکررتری دارند نسبت به روغن‌های سنتتیک یا نیمه سنتتیک که می‌توانند دارای عمر مفید بیشتری باشند.
۵. توصیه‌های تولیدکننده موتور:
همواره به توصیه‌های و زمان تعیین شده توسط تولیدکننده موتور و خودروتان توجه کنید.
اگر دقیقاً مدت زمان تعویض روغن را می‌خواهید مشخص کنید، بهتر است به کتابچه راهنما یا دستورالعمل تولیدکننده موتور و خودروتان مراجعه کنید. همچنین، توصیه می‌شود روغن موتور را با توجه به شرایط و نیازهای خودرو و توصیه‌های تولیدکننده منظماً تعویض کنید تا عملکرد موتور بهینه باقی بماند و از خرابی‌های ناشی از کیفیت روغن موتور جلوگیری شود.
چطور تشخیص بدیم که روغن موتور من اصل است؟
تشخیص اصالت روغن موتور می‌تواند یک مسئله حساس باشد، زیرا در بازار ممکن است روغن‌های مغشوش یا تقلبی نیز وجود داشته باشند. برای اطمینان از اصالت روغن موتور، می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. خرید از مکان‌های معتبر: بهتر است روغن موتور خود را از مکان‌های معتبری مثل فروشگاه‌های خودرویی، نمایندگی‌های معتبر و فروشگاه‌های معتبر قطعات خودرو تهیه کنید.
۲. چک کردن بسته‌بندی: بررسی بسته‌بندی روغن موتور به عنوان یکی از مراحل اصلی تشخیص اصالت آن محسوب می‌شود. برچسب بسته‌بندی باید شامل اطلاعات ویژه‌ای مانند نام تولیدکننده، کد محصول، شماره پیگیری کیفیت، تاریخ تولید و تاریخ انقضا باشد.
۳. بررسی شماره پیگیری کیفیت: چنانچه روغن موتور اصلی باشد، شماره پیگیری کیفیت یا شماره بچ (Batch number) روی بسته‌بندی و بطری باید مطابق باشد و ممکن است بتوانید این شماره را در وب‌سایت تولیدکننده تایید کنید.
۴. توجه به قیمت: قیمت پایین‌تر از بازار و نسبت به برندها و محصولات مشهور معمولاً نشانه می‌تواند محصول تقلبی باشد.
۵. بازدید از ویژگی‌ها: روغن موتور اصلی دارای ویژگی‌های معینی مانند ویسکوزیته مناسب، شفافیت مطلوب و عدم وجود رسوبات باید باشد. اگر ممکن است، نمونه‌ای از روغن موتور را به آزمایشگاه معتبر برای بررسی اصالت ارسال کنید.
چقدر روغن در موتور نیاز است؟
مقدار روغن مورد نیاز در موتور، به اندازه‌گیری ظرفیت نگهداری سیستم روغن موتور و نیازهای عملکرد موتور بستگی دارد. هر خودرو دارای میزان مشخصی از روغن موتور که به طور خاص برای آن طراحی شده است، استفاده می‌کند. معمولاً مقدار روغن موتور به صورت لیتری (L) یا کوارت (Quart) مشخص می‌شود.
برای مشخص کردن مقدار دقیق روغن موتور مورد نیاز خودروتان، باید به راهنمای دفترچه‌های راهنمایی مربوط به خودروتان مراجعه کنید. در این مدارک معمولاً ظرفیت سیستم روغن موتور و نیز نوع و ویسکوزیته روغن موتور توصیه شده توسط تولیدکننده موتور ذکر می‌شود.
پیشنهاد می‌شود همیشه روغن موتور را با مقدار دقیق توصیه‌شده توسط تولیدکننده خودروتان پر کنید. عدم کفایت روغن موتور می‌تواند باعث کاهش عمر مفید موتور و ایجاد مشکلات فنی شود، در حالی که استفاده از مقدار زیاد روغن موتور نیز ممکن است به هدر رفتن منابع و افزایش هزینه‌ها منجر شود.
آیا می‌توان از ترکیب چند روغن موتور استفاده کرد؟
استفاده از ترکیب چند نوع روغن موتور با هم به عنوان روغن موتور خودرو نه اصطلاحی رایج است و نه توصیه می‌شود. اصولاً بهتر است از یک نوع روغن موتور مناسب برای خودروتان استفاده کنید و از ترکیب چند روغن موتور اجتناب کنید.
استفاده از ترکیب چند نوع روغن موتور ممکن است به علت تفاوت‌های ویسکوزیته، پایداری حرارتی، میزان اکسیداسیون و سایر خصوصیات موجب عملکرد نامناسب و کاهش کارایی موتور شود. بنابراین، انتخاب یک نوع روغن موتور مناسب و تعویض منظم آن، برای بهبود عملکرد موتور و حفظ سلامت موتور خودرو اهمیت دارد.
مقالات پیشنهادی:
منابع: